دیات متناسب و نامتناسب با تأکید بر نظر امام خمینی(س)

دیات، هر فلسفه‌ای داشته باشد، باید به دلیل عقل یا طبق سیره عقلا، با جنایات متناسب باشد. بعلاوه، دیات نیز باید با هم متناسب باشد، یعنی جنایت‌های مشابه دیات مشابه داشته باشد. در بعضی از روایات، با مقایسه جنایات و دیات، تناسب دیات به‌وضوح پیداست؛ اما در بعضی از آن‌ها تناسب دیات مخدوش به نظر می‌رسد. در این مقاله، با استناد به روایات، بیش از سی مورد دیات متناسب و به همین تعداد دیات نامتناسب نشان داده‌شده است. با تعارض «روایات دال بر دیات نامتناسب» با «دلیل عقل یا بنای عقلا» می‌توان به ‌صورت‌های مختلف مواجه شد. بعید نیست بتوانیم بگوییم مردم، در عصر صدور روایات، دیات را پذیرفته بوده و آن را ظالمانه نمی‌دانسته‌اند؛ اما این، دلیل نمی‌شود که اگر امروزه عموم عقلای عالم بعضی از آن‌ها را نامتناسب و غیرعادلانه می‌دانند، ما همچنان بتوانیم آن‌ها را به شارع عادل حکیم نسبت دهیم. چه‌بسا فقها در تحلیل‌های مجدد و مستمر خود به نتایجی برسند و دیاتی را از روایات استنباط کنند که با اصول مسلم عقلی و عقلایی و فرهنگ دینی مغایر نباشد.